Niemalże dokładnie w 35. rocznicę otwarcia Muzeum Miasta i Rzeki Warty jego dyrektor Barbara Cichecka i redaktor naczelny "Na Sieradzkich Szlakach" Andrzej Ruszkowski opowiedzieli o początkach tej placówki. Wspólny wykład wygłosili w Muzeum Okręgowym w Sieradzu.
Jubileusz 35-lecia działalności warckiego muzeum przypada 24 maja. Tego dnia w 1981 r. nastąpiło jego oficjalne otwarcie oraz nadanie statutu.
- Historia muzeum w Warcie zaczyna się jednak sporo wcześniej. W 1967 r. w pałacu w Małkowie zorganizowano ogólnopolskie obchody 100. urodzin Władysława Reymonta, połączone ze zlotem członków Polskiego Towarzystwa Turystyki Krajoznawczej. Z tej okazji w jednym z pałacowych pokoi przygotowano niewielki kącik Reymonta z pamiątkami po nim. Rok później miejsce to rozwinęło się w kącik regionalny, gromadzący pamiątki po innych znanych mieszkańcach Warty i okolic: Zygmuncie Andrychiewiczu, Stanisławie Skarżyńskim, Stanisławie Szukalskim i Marii Pstrokońskiej - opowiada Barbara Cichecka.
Kiedy obecna dyrektor muzeum rozpoczynała tam pracę (w 1983 r.), mieściło się już ono w wydzierżawionej od miasta XIX-wiecznej kamienicy przy ul. 20 stycznia w Warcie. Z czasem Zarząd Główny PTTK wykupił ten obiekt na własność. Muzeum ma tam swoją siedzibę do dzisiaj.
- Na pierwszej wystawie pokazano zabytki ziemi sieradzkiej. Podczas jej otwarcia regionalista Andrzej Ruszkowski wygłosił wykład na temat zabytków województwa sieradzkiego. Z ciekawostek warto też wymienić wystawę poświęconą 40. rocznicy wybuchu powstania warszawskiego. Z dzisiejszego punktu widzenia może wydawać się dziwne, że w ogóle na nią wtedy pozwolono. Osobiście woziłam eksponaty z Warszawy - wspomina Barbara Cichecka.
Powołanie Muzeum Miasta i Rzeki Warty ściśle wiąże się z osobą dr Eugenii Kaleniewicz (1908-1999), lekarki (psychiatry), która w połowie lat 30. rozpoczęła pracę w tutejszym zamkniętym zakładzie psychiatrycznym.
- Eugenia Kaleniewicz była zapaloną krajoznawczynią i działaczką społeczną. To jej zawdzięczamy powstanie i rozwój muzeum w Warcie. Pani doktor działała zresztą szerzej, angażując się w ochronę pamiątek przeszłości na terenie gminy Warta i gmin ościennych, by wymienić tu choćby dwory w Inczewie i Sędzicach, spichlerz w Małkowie czy zabytkowy wiatrak w Warcie - mówi Andrzej Ruszkowski.
Jedną z ostatnich większych inicjatyw dr Kaleniewicz było powołanie Towarzystwa Przyjaciół Miasta i Rzeki Warty, które miało związać z Wartą osoby pochodzące z tego miasta, ale mieszkające gdzie indziej.
Od początku istnienia muzeum w Warcie przewinęło się przez nie około 200 tys. zwiedzających. Zorganizowano ponad 200 wystaw czasowych, z których najnowsza to "U źródeł PTTK". W zbiorach muzeum znajduje się m.in. kolekcja obrazów Andrychiewicza (w tym jeden, który jeszcze do niedawna znajdował się na liście zaginionych dzieł tego malarza), a także pamiątki po kontrowersyjnym artyście Stanisławie Szukalskim i pilocie Stanisławie Skarżyńskim.
